Bilgi güçtür.
— Francis Bacon
Bilim ve mantık tarihinde önemli bir şahsiyet olan Francis Bacon (1561-1626), politik kariyeri altmış yaşında sonlanınca kendisini tamamen felsefeye adamıştır. Çalışmalarının pek azını ölümünden önce tamamlayabilmiştir. Bacon, bilimsel yöntemin temellerini atan kişi olarak kabul edilmektedir. İngiliz felsefe okulu ampirizmin kurucularındandır.
Bacon, Londra’nın politik güç sahibi ailelerinden birinin çocuğuydu. Cambridge’de eğitim gördü ve yirmi yaşında parlamentoya seçildi. 1617 yılında ona devlet mührünü saklama görevi verildi. Bir yıl sonra İngiltere’nin en önemli adli unvanı olan “lord şansölyelikle” onurlandırıldı.
Davacılardan rüşvet aldığını kabul edince Bacon’ın adli kariyeri 1621 yılında son buldu. Para cezası kesildi ve görevden alındı. Bir süreliğine Londra Kulesi’nde hapsedildi. Bu ünlü cezaevi, barındırdığı yüksek profilli suçlularla tanınmaktaydı. Zindandan çıktıktan sonra kamu işlerinden men edildi. Bacon, hayatının kalan kısmını gözden düşmeden önce de hobi olarak ilgilendiği yazmaya ve bilimsel deneylere adadı.
Bacon yazılarında, akla dayanan felsefe ile vahiye dayanan teolojinin birbirinden ayrılması gerektiğini savundu. Mantık, astronomi ve matematik üzerine yazdı. Aristo’nun (MÖ 384-322) batılı entelektüellerin savunduğu tümdengelimci mantığını eleştirerek tümevarımcı mantığı savundu. Tümdengelimci mantık özel durumlarla ilgili sonuçlara varmak için kıyas yönteminin kullanılmasını kapsıyordu. Örnek vermek gerekirse George Washinton bir adamsa ve adamların da kolları varsa, tümdengelimci mantığa göre George Washington’un da kolları olmalıydı.
Tümevarımcı mantık ise gözlenen olaylardan hareketle genel prensipler geliştirilmesine dayanıyordu. Örneğin; buz her gözlemde soğuktu. Bu yüzden rahatlıkla tüm buzların soğuk olduğu söyleyenebilirdi. Bu mantık, eleştirilmesine rağmen modern ampirik bilimin temel prensiplerinden birini oluşturmaktadır.
Bacon’ın bilimsel hedeflerinden birisi de soğuk ve sıcağın doğasını anlamaktı. Ne yazık ki bu konudaki araştırmaları ölümüne neden oldu. Bir tavuk ölüsünü karla doldurarak yaptığı bir deney sırasında bronşit oldu. Öldüğünde altmış beş yaşındaydı.
Ek Bilgiler
1- Ortada kanıt olmamasına rağmen Bacon’un, William Shakespeare (1564-1616) oyunlarının gerçek yazarı olduğundan şüphe edilmektedir. Her iki adam da aynı dönemde Londra’da yaşamıştır. Bu tezin destekçileri oyunlarda Bacon’un yazı tarzına benzer izlere rastlandığını iddia etmektedir.
2- 1603 yılında Bacon’a şövalyelik nişanı verilmişti. 1618’de baron oldu. 1621’de bir viskontluk kurdu. Öldüğü sırada resmi unvanı 1. Aziz Alban Viskontu’ydu.
3- Bacon, rüşvet aldığı için müebbet hapse mahkum olmuş olsa da Kral 1. James (1566-1625) tarafından affedildiği için Londra Kulesi’nde sadece dört gün kalmıştır.