Voltaire

İnsan özgür olmak istediği an özgürleşir.

— Voltaire

Konuşma özgürlüğünün ve yurttaşlık haklarının savunucusu olan Voltaire (1694–1778) Fransız bir yazar ve filozofdur. Avrupa çapında hem çok popüler olmuş hem de fazlasıyla tartışılmıştır. Denemeleri, oyunları, romanları ve sosyal reformla kilisenin devletten ayrılmasını savunan risalleri Fransız ve Amerikan devriminin liderleri tarafından büyük bir ilgiyle okunmuştur. Her iki ülkenin de politik tarihi üzerinde büyük bir etkisi olduğuna inanılmaktadır.

Paris’te doğan François-Marie Arouet, Voltaire adını 1718 yılında aldı. İlk oyunu Oedipe, Paris’te sahnelendiğinde büyük bir başarı kazanmıştı. Fransız aristokrasisini eleştiren ilk alaycı şiirlerini ise henüz yirmili yaşlarının başındayken yazdı.

Voltaire’in etkili satirik şiirleri genç yazarın başını belaya soktu. İlk olarak 1717 yılında tutuklandı. 1726 yılında İngiltere’de sürgüne yollandı. İngiltere’de geçirdiği yılların politik düşünceleri üzerinde büyük etkisi oldu. İngiliz anayasal monarşisinin Fransız mutlak monarşisine kıyasla bireysel haklara daha saygılı olduğuna kanaat getirdi.

1729 yılında Fransa’ya dönmesine izin verildi. İngiliz siyasal sistemini öven bir kitap yazınca Paris’ten sürgün edildi. Fransız kırsalında tanıştığı asilzade Marquise du Châtelet (1706–1749) ile romantik bir ilişki yaşadı. Fransa’daki Katolik Kilisesi’ni gitgide daha fazla eleştiren denemeler yayınladı. 1751 yılında yeniden sürgüne gönderildi. Bu kez Almanya’daki Potsdam şehrine yerleşti.

Paris’e dönemeyen Voltaire, 1754 yılında Cenevre’ye gitti. Daha sonra Cenevre Gölü’nün Fransa kıyısında bir şehir olan Ferney’e yerleşti. 1759 yılında belki de en etkili çalışması olan Candide’yi yazdı. Roman, bir Alman baronunun saf yeğenini anlatıyordu. Delikanlı, Avrupa çapında yaşadığı çeşitli maceralar sonunda bu toplumun onda büyük bir hayalkırıklığı yarattığına kanaat getiriyordu.

Sonunda 1778 yılında, seksen üç yaşında ölmeden üç ay önce Paris’e dönmesine izin verildi. Ölüm döşeğinde Hıristiyanlığı kabul etmeye davet edildi. Öfkeyle yanıtladı: “Tanrı aşkına, huzur içinde ölmeme izin verin.” Bunlar son sözleri oldu.

Ek Bilgiler

1- “Candide” bazı gerçek olaylara dayanıyordu. Bunların arasında 1755 yılındaki Lizbon Depremi de vardı. Bu felaket yüz bine yakın insanın ölümüne neden olmuştu. Deprem, modern Avrupa tarihindeki en korkunç felaketti.

2- Voltaire, Paris’teki Bastille Hapishanesi’ne kapatılmıştı. Birkaç yıl sonra hapishanenin kalabalık ve öfkeli bir halk topluluğu tarafından basılması Fransız Devrimi’nin başlangıcı sayılacaktı.

3- Amerikalı bestekar Leonard Bernstein (1918–1990) “Candide”yi 1956 yılında bir Broadway müzikali olarak uyarladı.