Gottfried Wilhelhm Leibniz

Filozoflar sık sık kötümser davranırlar. Buna karşılık Alman rasyonalist teolog, matematikçi ve filozof Gottfried Wilhelm Leibniz (1646–1716) iyimser düşünceleri ile tanınmıştır: “Bu dünya mümkün olanların en iyisidir.”

Leibniz’in bu iyimser argümanının arkasındaki mantık basitti. Her şeye kadir bir Tanrı’nın dünyayı yaratırken önünde sınırsız seçenek vardı. Tanrı her şeye kadir olduğu için şüphesiz ki en iyi seçimi yapmıştır. Leibniz, Tanrı tarafından yaratılan bu dünyanın mükemmel olmadığını kabul etmektedir. Buna karşılık onun önündeki seçeneklerin en iyisiydi.

Aydınlanma çağının en üretken yazarlarından olan Leibniz, Almanya’nın Leipzig Şehri’nde dünyaya geldi. Çocukken kendi kendine Latince ve Yunanca öğrendi. 1667 yılında bir Alman üniversitesi tarafından kendisine teklif edilen profesörlüğü reddetti. Hanover’ın güçlü dükleri için saray tarihçisi, diplomat ve bilimsel danışman olarak çalıştı. Öğrenme yeteneği çok geniş olduğu için arkadaşları ona “evrensel dahi” adını takmıştı. Leibniz İngiliz fizikçi İsaac Newton’dan (1643-1727) bağımsız olarak modern matematiği keşfetti.

Bir diplomat olarak Leibniz Avrupa’yı gezme şansına sahipti. Paris, Londra, İtalya ve Hollanda’ya gitti. Öncelikli amacı 14. Louis’nin (1638-1715) hükümranlığında hızla büyüyen Fransa’nın ilerleyişinin durdurulmasıydı. Fransa, aralarında Hanover’ın da bulunduğu küçük Alman devletleri tarafından bir tehdit olarak görülüyordu.

Felsefi çalışmalarını 1680’lerde yayınlamaya başladı. Baruch Spinoza (1632–1677) onu epeyce etkilemişti. Leibniz, Hollandalı filozofun akciğer rahatsızlığından ölmesinden kısa süre önce onunla Hague’de üç günlük bir görüşme yapma imkanı buldu. Leibniz bir Hıristiyan, Spinoza ise Hıristiyan-Yahudi geleneğinden gelen Tanrı anlayışını reddeden bir filozoftu. Buna rağmen Spinoza, Leibniz’in Theodicy (1710) ve Monadology (1714) gibi çalışmalarına ilham verdi.

Leibniz hiç evlenmedi. Ömrünün sonlarında doğru Hanover’da gözden düşmeye başladı. Günümüzde ise matematik tarihinde önemli bir şahsiyet olarak kabul edilmektedir. İmmanuel Kant (1724-1804) gibi çeşitli Alman filozofları üzerinde belirgin bir etkisi olmuştur.

Ek Bilgiler

1- Leibniz’in iyimser felsefesi, ölümünden yüzlerce yıl sonra bile alaya alınmıştır. Voltaire’in (1694-1778) satirik eseri “Candide” (1759) bunun en güzel örneklerinden biridir. Kitapta Leibniz’i simgeleyen Dr. Pangloss mevcut olanın, hatta depremler gibi trajik olayların bile olabileceklerin en iyisi olduğuna inanmaktadır. Bu nedenle“Panglossian” kelimesi zaman zaman iyimser görüşlere sahip saf kişileri eleştirmek amacıyla, küçümseyici bir ifade olarak kullanılır.

2- Ömrünün sonlarına doğru Leibniz, modern matematiği ilk olarak kimin bulduğu konusunda Newton’la tartışmaya girmiştir. Günümüz tarihçileri bu konuda ilk olarak Leibniz’in yayın yapmasına rağmen, modern matematiği ilk bulanın muhtemelen Newton olduğunu söylemektedir. Modern matematikte kullanılan integral gibi kimi sembollerse Leibniz tarafından bulunmuştur.

3- Leibniz’in yanında çalıştığı Hannover Dükü, 1714 yılında İngiltere kralı olan 1. George’tur (1660-1727). Kralla birlikte Londra’ya gitmek istemesine rağmen “House of Brunswick” isimli tarih çalışmasını tamamlayana kadar kraldan izin alamamıştır.